İnsansız Hava Araçları ve Tarihsel Gelişimi

İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI NEDİR ?

İnsansız hava araçları, adından da anlaşılabileceği gibi herhangi bir sürücüsü olmadan, doğrudan kontrol edilmeyen hava araçlarıdır. Bu araçlardan bahsedilirken genelde uzun isminden çok kelimelerin baş harflerinin birleştirilmesiyle oluşturulan “İHA” ismi kullanılır. Haberlerde, yada herhangi bir olayda insansız hava araçları yerine kısa “İHA” kelimesini sıkça duyabilirsiniz.

İHA’lar, herhangi bir kişinin doğrudan kontrolü olmadan, uzaktan kumanda edilerek kontrol edilebilen araçlardır. Zor koşullarda ve düz olmayan zeminlerde dikey bir şekilde uzaktan kumanda edilerek kolayca havaya kaldırılabilen ve geniş arazilerde uzun süre havada kalabilen araçlardır. Benzer şekilde iniş için yine uzaktan kumanda edilerek kolayca zor bir zemin üzerine indirilebilmektedir. Aynı zamanda bu araçlar hareket ve yüksek manevra kabiliyetine sahip araçlardır.

KULLANIM AMACINA GÖRE AYRILAN İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI

İHA’ların kullanım amaçları oldukça geniştir. Ancak genelde aynı amaçlar için kullanılmaktadır. Bu yüzden sivil ve askeri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Bu araçlar sayesinde daha düşük bir bütçeyle tehlikeli işler kolayca yapılabilmektedir. Daha da önemlisi tehlikeli işlerde insan gücüne gerek kalmaksızın insansız hava araçları kullanılarak yapılabilmektedir. Bu yüzden bu araçların ülkemizde kullanımı gün geçtikçe artmakta ve kullanım amacı genişlemektedir. Ülkemizde insansız hava araçlarını özellikle sınırlarda bulunan şehirlerdeki askeri operasyonlarda sıkça görebilirsiniz. Bu şehirlerde askerlerin yapabileceği çeşitli tehlikeli işleri insansız hava araçları kolayca yapabilmektedir. Böylece tehlikeli işlerde herhangi bir can kaybı olmadan, çok kıymetli askerlerimizi şehit vermeden yapabilmekteyiz.

İnsansız hava araçlarının askeri kullanım açısından birer örnek verecek olursak, ilk olarak Türkiye’nin PKK terör örgütüne karşı kullandığı insansız hava araçlarından bahsedebiliriz. Bu araçlar sayesinde gündüz, gece – bu araçların gece görüşü özelliği de bulunmaktadır -sınırlarımız kontrol ediliyor. Herhangi bir yerde PKK terör örgütü mensubunun tespit edilmesi durumunda bu araçlar üzerinden ateş açılarak teröristler öldürülebiliyor. Böylece ülkece üzücü bir şehit haberi almadan teröristlere karşı sınırlarımız kolayca korunabiliyor.

Kısaca İHA, askeri alanda kullanılırken hedef (yem), keşfetmek yada gözetlemek, düşman ile birebir çatışmak amacıyla kullanılabilmektedir. Benzer şekilde sivil amaçlarla kullanılan İHA’larda bulunmaktadır. Bu alanda insansız hava araçları eğlence amacı yada lojistik destek için kullanılabilir. Örneğin deprem, sel, yangın gibi felaketlerin yaşandığı sırada yardıma ihtiyaç duyan kişilere ulaşmak için insansız hava araçları kullanılır. Çevresel temizlik faaliyetlerinde ve trafiğin sıkışık olduğu durumlarda ilaç gibi acil ihtiyaçların ulaşımı için kullanılır. Bazı belgesel, haber ve reklam çekimleri için de insansız hava araçları kullanılır.

İNSANSIZ HAVA ARAÇLARININ TASARIMI

İHA’larının şekilleri ve boyutları üretim yada kullanım açısından farklılık gösterebilir. Yükseklik açısından 1 Feet’den küçük insansız hava aracı olabileceği gibi 60 Feet yüksekliğe sahip İHA’larda bulunmaktadır. Benzer şekilde ağırlık açısından da 1 Pound’dan hafif araçların yanında ortalama 41000 Pound ağırlığında İHA’larda bulunmaktadır. Daha geniş kapsamlı bilgi için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

BU SİSTEMLERDE KULLANILAN ELEMANLAR

İHA havacılık kompleksi uçak ve yer kontrol noktasından oluşmaktadır. Bu sistem içerisinde tek bir İHA kullanılabildiği gibi birden fazlası da kullanılabilmektedir. Araçların arasındaki iletişimse geliştirilen ve geliştirilmeye devam eden yazılımlar sayesinde gerçekleştirilebilmektedir. İHA havacılık kompleksi aşağıdaki unsurlardan oluşmaktadır.

• İskelet yapısı
• Kontrol istasyonları ve anten sistemleri
• Yazılım ve on-board izleme sistemleri
• Veri işleme terminalleri
• İniş sistemi
• Uçuş güçlendirme sistemi

Uçuş sırasında araçların kontrolü, uçakla ilgili olan navigasyon (onboard) kompleksi ve kontrol kompleksi tarafından otomatik olarak yapılır. Bu kompleksi oluşturan elemanlarsa şu şekilde açıklanmaktadır;

• Uydu ve navigasyon alıcısı: GLONASS ve GPS sisteminden bilgilerin alınmasını sağlar.
• Rakım ve hava hızı ölçümü sağlayan sinyal sistemi: İHA’nın konumunu belirlemeyi sağlar. Güvenli uçuş yapmayı sağlar.
• Farklı tipteki antenler: Efektif bir iletişim sağlar. Yer ekibinden gelen komutların neler olduğunu algılamayı sağlar. Hedeflenen görevlerin gerçekleştirilmesini için kullanılır.

On-board navigasyon ve kontrol sistemi aşağıdaki özellikleri sağlamaktadır;

• Belirtilen koordinat, yani belirtilen hedef konum (rota) üzerinde uçuş yapmayı ve geri dönüş sağlamaya yarar.
• Yerdeki kontrol noktasının emri doğrultusunda rota görevinin değişimi yada başlangıç konuma geri dönüş yapmayı sağlar.
• İHA’ların yön verme, kılavuzluk etme (orientation) açılarını stabilize (bir çeşit dengeleme,düzgün ve dengeli hale getirme) etmeyi sağlar.
• Verilen hava hızının ve yüksekliğin desteklenmesi sağlar.
• Uzaktan ölçme verileri uçuş parametrelerinin iletimini sağlar.

Bu araçlar, radyo frekanslarının belirlediği sınırlar içerisinde çalışır ve iletişim içerisinde olurlar. Böylece araçtan yere yada yerden araca veri transferi yapılabilir. Bu transfer içeriğinde uzaktan ölçüm parametreleri, kesintisiz video ve resimler bulunmaktadır.

İHA’LARIN TARİHSEL GELİŞİMİ

İHA’ların geçmişten günümüze kadar geçen süreçten bahsetmeden önce küçük bir bilgi vermek istiyorum. Bu araçlara için “İHA” kısaltılmış adının yanında genelde “Drone” da denmektedir. Drone’lar aslında insansız hava aracı olarak görülen ama kompleks İHA’lar ile karşılaştırıldığında son derece basit araçlardır. Genelde dört pervaneden oluşan bu küçük araçlar, kamera çekimleri gibi basit işlemlerde kullanılabilmektedir. Hatta bazı kişiler bu araçları oyuncak gibi eğlence amacıyla satın alıp kullanmaktadır. Şimdiyse başlığa geri dönüp insansız hava araçlarının geçmişten günümüze kadar var olan sürecinden bahsedelim.

İlk İHA, Archilbad Low tarafından 1916 yılı içerisinde geliştirilmiştir. Geliştirilen bu araçlar ilk yıllarında günümüzdeki gibi çokça üretilmemiş ve geniş kapsamlı kullanım amaçları için geliştirilmemiştir. Aynı zamanda bu araçlar ilk kez birinci dünya savaşında kullanılmıştır. Yıl 1935’i gösterdiğinde film yıldızı olan ve aynı zamanda model uçak tasarımcısı olan Reginald Denny, ilk ölçekli RPV modelini geliştirmiştir. RPV yani Remote Piloted Vehicle modelinin Türkçe’deki karşılığı uzaktan kumandalı, pilotsuz (şoförsüz) araçlardır. Bu araçların ne kadar faydalı olduğu anlaşılmış ki ikinci dünya savaşı yıllarında bu araçlardan çokça üretilmiştir. Aynı zamanda kullanım amaçları biraz daha genişletilmiştir. Artık İHA’lar, trenleri korumak amacıyla, uçaksavar görevini üstlenmek amacıyla yada saldırı amacıyla kullanılmaya başlanmıştır.

Jet motoru bulunan ilk model 1951 yılında Teledyne Ryan firması tarafından geliştirilen Firebee I‘dir. 1955 yılındaysa başka bir firma olan Beechcraft ABD Deniz Kuvvetleri için Model 1001 modelini üretmiştir. Tabi bu araçlar Vietnam savaşında uzaktan kumandalı uçak olabilmekten öteye gidemeyip üstün özelliklere sahip olamadılar.

1980 ve 1990 yıllara gelindiğinde İHA’lar üzerindeki teknik geliştirmeler olgunlaşmıştır. Bu araçların ne denli hayati önem taşıdığı ve oldukça etkili birer silah oldukları kavranmaya başlanmıştı. Bu yüzden İHA’lar üzerinde geçen yıllara göre çok daha önemli gelişmelere imza atıldı. Geliştirilen ve boyut olarak küçültülen bu araçlar artık daha kapsamlı kullanım amaçları için elverişli duruma getirildi. Aynı zamanda üretim maliyeti düşürüldü. Genel olarak keşif yapmak ve gözetlemek amacıyla kullanılan bu araçlar silahlandırılmaya başlandı. Mesela MQ-1 Predator modeli araçlar üzerinde AGM-114 Hellfire füzeleri takıldı. Bu füzeler havadan karaya fırlatılan füze tipleriydi. Silahlandırılan bu araçlara artık İnsansız Hava Muharebe Aracı (İHMA) denmeye ve günümüzdeki halini almaya başladı.

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR:

• İnsansız Kara Araçlarının Tarihsel Gelişimi

TÜRKİYE’DE YAŞANAN GELİŞMELER

Gelişmiş çeşitli ülkelerin aç gözlülüğü yüzünde kaosun ve terörün dur durak bilmediği orta doğu bölgesinde Türkiye için İHA’lar muazzam önem taşımaktadır. Sınırlarımızdaki PKK terör örgütüne karşı insansız hava araçlarının kullanılması hem savunma açısından büyük avantaj sağlıyor hemde acı şehit haberlerinin azalmasına yada sonlandırılmasını sağlıyordu. Bu doğrultuda Türkiye İHA’lara ihtiyaç duyuyordu.

2012 yıllarında Türkiye’nin kayda değer İHA’ları bulunmuyordu. Gözetleme amacıyla kullanılan İHA’lar bulunuyordu ancak bunlar ülkemiz için yetersizdi. Bu yetersizliğin son bulundurulması için Türkiye, İsrail’den 15 milyon dolara 3 adet İHA satın aldı. Ancak ülkemiz, geçmişten bugüne kadar yaşanan ve hala günümüzde de yaşamaya devam ettiğimiz dışa bağımlılık sorununu tekrardan yaşıyordu. İsrail’den satın alınan 3 İHA’dan verim alınamıyordu. Bu durumun karşısında İsrail’den yeterli teknik destekte görülmüyordu. Türkiye’nin bu araçlara ihtiyacı vardı ancak İsrail bu duruma karşı tepkisiz kalıyordu. Aynı zamanda o yıllarda Türkiye’nin İsrail ile ilişkileri “Mavi Marmara” olayından dolayı bozuk bir haldeydi. Bunun üzerine Türkiye, teknik destek açısından yetersiz kalan İsrail ile sözleşme feshi işlemlerini başlattı.

Bütün yaşanan bu olayların üzerine Türkiye, dışa bağımlı olmanın zararını bir kere daha yaşamış ve yerli teknolojinin önemini kavramıştı. Bunun üzerine ülkemizde insansız hava araçları teknolojisi konusunda önemli gelişmeler yaşandı. Yaşanan gelişmeler sonucunda Türkiye’de yerli ve milli olarak geliştirilen bazı İHA’lardan bahsedeceğim.

Baykar Bayraktar Akıncı

Bu model, Baykar Savunma tarafından geliştirilen ve 6 Aralık 2019 tarihinde ilk uçuşu yaptırılan insansız silahlı hava aracıdır. Yüksek irtifaya ve uzun dayanıklılığa sahiptir.

Baykar Bayraktar TB2

Bu model, Baykar Savunma tarafından geliştirilen ve 29 Nisan 2014 tarihinde ilk uçuşu yaptırılan insansız silahlı hava aracıdır. 17 Aralık 2015 tarihinde bu araçla 2 adet Roketsan MAM-L güdümlü füze ateşleme testi yapılmış ve %100 isabetli atışla test tamamlanmıştır.

Bayraktar Mini İHA

Bu model, Kale-Baykar ortaklığı tarafından yakın menzile gece ve gündüz vakitlerinde keşif görevi yapması için geliştirilmiştir. TSK envanterine giren ilk milli ve özgün mini sınıf insansız hava aracımızdır. İlk uçuşu 2005 yılında yapılmıştır. 2007 yılının Aralık ayında hizmete girmiştir.

Gözcü

Türk Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan kısa menzilli gözlem uçağıdır. Gece ve gündüz görev yapabilen tipleri bulunmaktadır. Bu aracın kalkış yapması ve havada süzülebilmesi için piste ihtiyacı bulunmamaktadır. Kalkış için katapult yada mancınık adı verilen fırlatma yöntemi kullanılır. Böylece herhangi bir arazide kolayca kalkışa geçebilmektedir.

TUSAŞ Anka

Bu model için yaygın olarak Anka ismi kullanılmaktadır. TSK’nın ihtiyaçları doğrultusunda Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. tarafından geliştirilen insansız hava aracıdır. 2000 yıllarında taktiksel gözetim ve keşif misyonları için tasarlanmıştır. Günümüzdeyse sentetik aralıklı radar, hassas silahlar ve uydu iletişimiyle modüler bir platforma dönüştürülmüştür. İlk uçuşunu 30 Aralık 2010 tarihinde yapmış ve 2013 yılının Nisan ayında hizmete girmiştir.

TUSAŞ Anka-Aksungur

Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından TSK için geliştirilen İHA modelidir. Aksungur bugüne kadar TUSAŞ’ın geliştirmiş olduğu en büyük insansız hava aracıdır. Uzun süreli gözetleme ,istihbarat, deniz devriyesi ve insansız hava muharebe aracı olarak kullanılmak amacıyla üretilmiştir. Bu model için 2020 yılında seri üretim planları yapılmaktaydı. İlk uçuşunu 20 Mart 2019 yılında gerçekleştirmiştir.

Vestel Karayel

NATO standartlarında üretilen, zorlu arazi ve uzun mesafeler için son derece el verişli olan bir İHA’dır. Tamamıyla Türk mühendisleri tarafından tasarlanan üçlü  yedekli otomatik uçuş kontrol sistemi sayesinde tam otonom kalkış, uçuş ve iniş yapabilmektedir. Otomatik ve manuel çalışma modları olan buz giderme sistemi sayesinde zorlu hava koşullarında görevini kolaylıkla yerine getirebilmektedir. İlk uçuş 30 Nisan 2014 yılında yapılmıştır.

GELECEKTE İHA’LAR NASIL OLACAK ?

İnsansız hava araçlarının gelişmesi günümüzde hayati önem taşımaktadır. Bu teknoloji sayesinde birçok zorlu görev masrafsız ve kolay bir şekilde yerine getirilebilmektedir. Bu yüzden insansız hava araçlarının kullanım alanları genişletilmek istenmektedir.  İlk olarak Birinci Dünya Savaşında kullanılan bu araçlar ile günümüzdeki İHA’lar arasında oldukça fazla farklılıklar bulunmaktadır. O zamandan bu zamana kadar İHA’lar üzerinde çok ciddi geliştirmeler gerçekleştirilmiştir.

En önemli gelişmelerde İHA’ların silahlandırılmasında yaşanmıştır. Yüksek teknolojili bu araçlar, silahlandırılması ve kontrol mekanizmalarının geliştirilmesi sayesinde askeri güç açısında önemli bir etken hale gelmiştir. Örneğin bu araçlar havada süzülerek sınır bölgelerde dolaşan teröristleri aydınlık yada karanlık havada konumunu tespit edebilir ve düşmanın üzerine füze fırlatarak imha görevini gerçekleştirebilir. Bütün bu görevler insana ihtiyaç duyulmadan gerçekleştirilir. Her şey İHA ve İHA için geliştirilen yazılımlar üzerinden gerçekleştirilir.

İnsansız hava araçlarının bu denli etkili olması sebebiyle tüm ülkeler bu teknolojiye odaklanmış durumda. Ülkemizde de bu konu hakkında ciddi çalışmalara şahitlik etmekteyiz. Geliştirilen yeni model İHA’lar ile birlikte savunma sanayisinde geliştirilen füzeler İHA’lara uyumlu hale getirilerek kullanılabilmektedir. Bu sayede yerli teknolojiyle ülkemiz sınırları en etkili yollarla savunulmaktadır.

GELECEKTEKİ İHA’LAR

İHA’ların gelecekteki hali bir hayli parlak görülmektedir. Bu teknolojinin geleceğinde yaşanacak olan bazı geliştirmelerden şimdiden bahsedebiliriz. Örneğin ilerleyen zamanlarda İHA’ların iletişim kanalları geliştirilerek daha güvenli bir hale getirilecektir. Özellikle mini İHA’lar şifresiz ağ bağlantısı kullanması sebebiyle son derece güvensiz bir iletişim kanalına sahiptirler.  Yakın zamanlarda yapılan siber saldırı sonucunda otomobiller bile olumsuz etkilenmiş ve Renault şirketi bu konu hakkında açıklama yapmıştı. Benzer saldırılar özellikle mini İHA’lar içinde kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Geliştiriciler bunu düşünerek İHA’lar için farklı ve güvenli bir iletişim kanalı oluşturmak için şimdiden çalışmalara başlamıştır.

Benzer şekilde insansız hava araçlarındaki iletişimin daha sağlıklı olması için mini uydular geliştiriliyor. Bu uydular sayesinde insansız hava araçları zorlu coğrafi koşullarda görevlerini kolaylıkla yerine getirebilir. Aynı zamanda bu uçaklar üretilirken farklı boyutlarda, ağırlıklarda ve yapılarda üretilmektedir. Bu durumun sonucunda İHA’lar birbirinden farklı özelliklere sahip roketler için uyumlu hale getirilmektedir. Bu gelişmeler sonucunda gelecekte İHA’lar çok daha etkili silahlarla donatılmış olacaklardır.

Küçük boyutlarda uyduların kullanılabileceğinden bahsetmiştik. Bu uydular sayesinde insansız hava araçları sadece askeri görevlerde değil sivil görevlerde de daha fazla başarı sağlayabilir. Örneğin hava tahminleri konusunda %100 isabetli tahmin oranına yaklaşılabilir. Geliştirilen İHA’lar kargo görevini yerine getirirken daha kapsamlı araçlar haline getirilebilir. Hatta insansız hava araçları için yapılmak istenen şeyler öyle uç noktalara ulaşıyor ki bu teknolojiyle tam anlamıyla insansız uçak yapma planları bile gündeme gelebiliyor.