Teknolojik gelişmelerde yeniliklerin birçoğu yabancı birkaç marka tarafından yapılmaktadır. Bu durumun sonucunda ülkemizde “biz neden yapamıyoruz ?” sorusu soruluyor. Özellikle otomobil ve cep telefonu ürünlerinde üstün teknolojiler ve yenilikler her seferinde yabancı markaların ellerinden çıkıyor. Bu durumun sonucunda Türkiye’nin neden öncülük yapmadığı/yapamadığı sorunu tartışılıyor.
Yerli ve milli teknoloji konusunda özellikle 2018 yılında ülkemizde çok ciddi tartışmalar yaşandı. ABD’nin ambargosu sonucunda Cumhurbaşkanımız şu ifadeleri kullanmıştı;
Onların iPhone’u varsa, öbür tarafta Samsung var. Kendi ülkemizde Venus var, Vestel var.
Bu ifadelerin ardından Vestel şirketi için oldukça saldırgan ifadeler kullanıldı. Örneğin Tweeter’da Vestel markasının yerli telefon üretip üretmediği konusunda aşağıda gözüken ifadeler sarf edildi;
Maalesef bu sözlerin sarf edilmesi durumu, söz sahiplerinin oldukça dar bakış açılı düşünce yapısına sahip olduğu anlamına gelmektedir. Çünkü teknolojik bir ürünün yerli olması için ürünün tamamının yani %100 oranında, tam anlamıyla Türkiye’de üretilmesine ihtiyaç duyulmamaktadır.
Burada bahsetmek istediğim asıl konu Cumhurbaşkanının kullandığı ifadeler değildir. Cumhurbaşkanımızın şahsı veya ABD’nin uyguladığı ambargoda değildir. Benzer şekilde Vestel şirketinin yerli telefon üretip üretmediğini sorgulayan ve bu konuda bilgi edinmek isteyen kişiler de değildir. Üstünde durmak istediğim konu, Vestel’in gerçekten yerli üretim yapıp yapmadığı konusu ve bazı dar bakışlı düşünce yapısına sahip olan kişilerdir.
Vestel gerçekten yerli telefon üretiyor mu?
Vestel markasının geliştirdiği telefonlar gerçekten de yerlidir. Çünkü Yerli Malı Tebliği‘ne göre üretilen bir ürünün “Yerli Malı” olarak görülmesi için, bu niteliğe sahip olması için belirli hesaplamalardan, denetlemelerden ve incelemelerden geçmesi gerekir. Tüm bunların sonucunda üretilen cihaz %51 oranını tutturabilirse yerli niteliğine sahip olur. Vestel markalı telefonlar, bu araştırma ve incelemelerin sonucunda %55 oranına yaklaşmış ürünler olduğu için yerlidir diyebiliriz.
Vestel telefonlarında farklı ülkelere ait donanım ve malzemeler mi kullanılıyor?
Vestel markalı telefonların kullandığı donanımlar, yabancı ülkelerin geliştirdiği (yerli olmayan) donanımlar mıdır ? Evet. Örneğin bazı Vestel akıllı telefon modellerinde Qualcomm Snapdragon 630 işlemcisi kullanılmaktadır. Bu işlemci markası ve modeli ABD’ye aittir. Peki ya ABD ülkesine ait bir donanımın “yerli” olarak piyasaya sunulan ve satışa çıkarılan bir telefonda kullanılması ve bu durumda cihaza yerli denmesi doğru mudur ? Evet doğrudur. Çünkü telefon üretmek ayrı bir alandır, işlemci üretmek ayrı bir alandır. Bir marka, birden fazla alana yönelebileceği gibi tek bir alanda da yoğunlaşabilir. Örneğin Samsung markalı telefonlar dünya çapında kullanılan ve son derece bilindik bir telefon markasıdır. Samsung şirketiyse Güney Kore’ye ait bir şirkettir. Akıllı telefon dışında tıpkı Vestel gibi birçok elektronik üründe üretmektedir.
Şimdi Samsung’un Galaxy S10 model akıllı telefonunu ele alalım. Samsung’un Güney Kore’ye ait bir marka olduğunu söylemiştik. Bu telefon modelinde Samsung Exynos 9 Series 9820 yonga seti kullanılmaktadır. Ancak bir de bu model de Qualcomm Snapdragon 855 (SDM855) yonga seti seçeneği de bulunmaktadır. Yani Güney Kore’ye ait oldukça popüler bir telefon markası bile ABD’ye ait bir donanımı tercih edebilmektedir.
Şimdi benzer bir örnek daha verelim. Sony markası da akıllı telefon üretmektedir. Bu şirketse Japonya’ya ait bir şirkettir. Sony’nin bir zamanlar amiral gemisi olarak geliştirdiği ve piyasaya sürdüğü Xperia Z5 modelli akıllı telefonunda da Qualcomm Snapdragon işlemcisi kullanıldı. Bu örnekte de gördüğünüz gibi Japonya’lı bir marka geliştirdiği bir telefonda ABD’li bir işlemci donanımı kullanmıştır.
Çünkü telefon geliştirmekle işlemci geliştirmek birbirinden farklı iki alandır. Vestel’in yerli telefon üretip üretmediği konusunda ileri geri konuşan, hakaret derecesine varan söylemlerde bulunan kişilerin algılayamadığı, tıkandığı ve dar görüş açısında kilitli kaldığı noktada burasıdır.
İsterseniz verdiğimiz örneklerdeki gibi bir çok telefon markası ve modelini inceleyebilirsiniz. Özellikle Android işletim sistemine sahip birçok telefon Qualcomm Snapdragon işlemcisini ve Gorilla Class Corning cam malzemesini kullanmaktadır. Çünkü Qualcomm işlemci donanım performansı alanında kendini ispatlamış bir marka haline gelmiştir. Benzer şekilde Gorilla Class Corning, çizilmeye ve kırılmaya karşı gösterdiği dayanıklılık sayesinde kendini ispatlamıştır. Bu yüzden birçok telefon markası kendi ülkelerine ait olmayan bu ve buna benzer donanım ile birlikte iç ve dış yapı malzemelerini kullanmaktadır.
Eğer bir telefon markası belirli bir seviyeye ulaşırsa, kendine güveni artarsa tamamen bağımsız bir hal almak için kendi işlemcisini ve malzemesini yapabilir. Örneğin yine Samsung markasıyla Apple – İntel işlemcili Mac Book – eskiden farklı ülkelere ait olan işlemcileri kullanırken artık kendine ait işlemci donanımlarını kullanmaktadır. Samsung belirli bir yol kat ettikten sonra Exynos işlemcisini geliştirmiştir. Benzer şekilde de Apple şirketi de kendine ait olan A işlemcisiyle yoluna devam etmektedir. Hatta yakın zamanda Huawei’de kendi bağımsızlığını ilan ederek kendi işlemcisi olan Kirin ile yoluna devam etmektedir.
Yani telefonlar farklı ülkelerin ürettiği donanım ve malzemeleri kullanabilir. Bu, telefon markasının yerli niteliğini elinden almamaktadır. Tabi ki Vestel’de kendi işlemcisini üretse ve tamamen bağımsız bir marka olsa çok daha iyi olur. Ancak bu kısa vadede gerçekleştirilebilecek bir şey değildir. Samsung, Apple, Huawei gibi büyük markalarda yolun başında kendi işlemci ve malzemeleriyle başlamadılar. Önce dışarıya bağımlıydılar. Sonra büyüdüler, geliştiler kendilerine olan güveni arttı ve tamamen bağımsız birer marka olma yolunda ilerlediler. İlerlemeye de devam ediyorlar…
Vestel, telefonları için kendi işlemcisini üretebilir mi?
Neden olmasın ? Tabi ki üretebilir. Ancak bu şuan için ve yakın gelecekte olabilecek bir şey değildir. Çünkü işlemci pazarında Qualcomm gibi güçlü rakipler bulunmaktadır. Bu rakipler piyasanın birçok yerini kaplamış, kendini ispatlamış, köklü geçmişi olan birer marka haline gelmiştir. 2014’den bu yana edindiği tecrübelerle yoluna devam etmektedir.
Diyelim ki Vestel kendi işlemcisini üretecek. Bunun için öncelikle üretim fabrikasına ihtiyacı olacaktır. Bugün bilgisayarlar için gerekli olan işlemci üretim fabrikalarının maliyeti yaklaşık olarak 5 milyar dolardır. Yani işin en başında oldukça geniş bir bütçeye ihtiyaç duyulmaktadır. Hadi para var diyelim… Üretim fabrikalarını kurduk, işlemci üreteceğiz…
Eğer bir işlemci üretmek istiyorsanız yeni nesil teknolojiyi takip etmeli ve bu teknolojiyle uyumlu bir işlemci modeli ortaya koymalısınız. 20 yıl önceki teknolojiyi kullanan bir işlemciyi daha az maliyetle kullanabilir ve ortaya yeni bir işlemci koyabilirsiniz. Ama az öncede belirttiğimiz gibi 20 sene önceki teknolojiyi kullanmanın size hiç bir getirisi olmayacaktır. Yeni nesil teknolojiyi kullanabilmeniz için de yine ücret ödemeniz gerekecektir. Çünkü yeni nesil teknolojisinin öncüleri vardır ve onlardan lisans almak zorundasınızdır. Örneğin x86 ve ARM birer öncüdür. Bu ücretten kurtulabilmeniz için tek bir alternatif yol vardır oda sizin öncü olmanızdır. Türkiye’nin böyle bir konuda öncü olmasıysa şuan ve yakın bir gelecek için mümkün değildir. Çünkü Türkiye, şuan için yolun başındadır ve bayağı bir yol kat etmesi gerekmektedir.
Diyelim ki tüm bu zorlu süreci atlattık ve işlemciyi ürettik. Seri üretime de başladık… Peki bu işlemci piyasa da tutunabilecek mi ? Demir baş olmuş markaların yanında bu işlemci satılabilecek mi ? Kazanç sağlayabilecek mi ? Tüm bu risklere ve maliyete değecek mi ? Maliyetini karşılayıp gelir kaynağı olabilecek mi ?
İşte bu yüzden Türkiye %100 yerli ve milli bir telefon üretememektedir. Tıpkı diğer tüm markaların %100 üretemediği gibi. Peki ya hiç üretemeyecek miyiz ? Türkiye olarak kendimize ait %100 yerli bir telefonumuz olmayacak mı ? Hayır olmayacak. %100 yerli bir telefonun olması tabi ki çok iyi bir şey ama hiç bir zaman tam anlamıyla %100 yerli bir telefonumuz olmayacak. Hiç kimsesinin olmayacak sadece bizim değil. Zaten böyle bir şeye de gerek yok. Önemli olan %100 yerli olması değil, yerlilik oranının %100’e ne kadar yakın olmasıdır.
Tam anlamıyla yerli telefonunun yapılamamasını da şu şekilde açıklayalım;
Bugün ABD ülkesine ait bir ürüne baktığınızda içerisindeki pil Çin’de üretilmiştir. Yada tam tersine Çin’deki bir ürüne baktığınızda içerisindeki işlemci ABD’li bir şirkete aittir. ABD’ye ait ürünün bataryasının Çin malı olmasının sebebi Çin’de ucuza üretiliyor olmasıdır. Çin’de üretim yapmanın ve işçiliğin ücretinin düşük olmasıdır. Çin malında ABD’ye ait bir işlemcinin kullanılıyor olmasının sebebi de o işlemcinin performans ve fiyat açısından en iyisi olmasıdır. Bu sadece küçük bir örnektir. Tüm ülkeler bu ve buna benzer yüzlerce sebepten dolayı birbirlerine bağımlıdır. Bu yüzden her marka diğer ülkeye ait olan markanın malzemesine ihtiyaç duyar. İşte tamda bu sebeple %100 yerli bir ürün ortaya koymak neredeyse imkansızdır. Global dünya düzenin bir neticesidir bu.
Yinede kendimize ait bir işlemcinin olması daha iyi değil mi?
Tabi ki daha iyi. Ama bunun kısa bir sürede gerçekleşmeyeceğini uzun uzun açıkladım. Türkiye’nin yerli bir telefon üretmesi için çalışması lazım. Bir yerlerden başlaması lazım. İşte Vestel şirketi tam olarak bunu yapıyor. Bir yerlerden telefon üretmeye başlıyor. Başlangıç yapıyor. Tıpkı bir zamanların Huawei’si Samsung’u gibi…
“Millet uzaya çıkıyor biz hala neler yapıyoruz” zihniyetine sahip insanların Vestel markalı telefonları bu kadar küçümsemesi dar görüşlü bir zihniyetin neticesinden kaynaklandığını belirtmiştik. İşte bu yüzden dar görüşlüler… Bir anda her şeyin tam takır olacağını zannediyorlar. Bu düşünce yapısı önceki zamanlarda ülkemizde çok ciddi kayıplara sebep oldu. Kendi arabasını yapan Türkiye’nin arabasız kalmasını sağladı. Kendi uçağını yapan Türkiye’nin uçaksız kalmasını sağladı…
Amacım belirli bir görüşü, zihniyeti yada partiyi savunmak değildir. Amacım “yerli ve milli” sloganını gerçekten üretmek için kullanan ve bu sloganı sadece maddi kar amacı gütmeden benimseyenleri savunmaktır. Bu yüzden Vestel’in geliştirdiği telefonlar hakkında ileri geri konuşanların sözüne pekte itibar etmeyin. Şuan için yaptıkları telefon modelleri kötü olabilir. Yada günümüz telefonlarına karşı yetersiz kalabilir. Ancak bu ileride yapacakları telefonlarında kötü olacağı anlamına gelmemektedir. Vestel, Manisa şehrinde Vestel City’de, gerçekten üretmek için çalışan markalardan biridir. Böyle kıymetli bir markaya destek olunamıyorsa en azından köstek olunmaması gerekmektedir.
“Yerli” kavramının üzerinde biraz daha konuşalım. Türkiye’de “yerli” niteliğine sahip olmak için %51 koşulunun gerçekleştirilmesi gerekliliğini söylemiştik. Bu konuda her ülke kendine göre bir ürünün yerli olup olmadığına kanaat getirmektedir. Örneğin Almanya’da bir ürünün yerli olabilmesi için o ürüne ait hayati önem taşıyan bir parçanın Alman malı olması gerekiyor. Yani bir ürünün çok önemli tek bir parçası Alman şirketine aitse o ürün Alman malıdır. Almanya’nın bu yerlilik anlayışı da oldukça farklı ve mantıklıdır. Yerli kavramındaki bu gereklilikler yıllara göre de değişkenlik gösterebilmektedir.
Bir ürünün yerli olması konusunun daha net anlaşılması için küçük bir örnek vererek bu yazımızı sonlandıralım. Apple şirketinin kim olduğunu muhtemelen bilmeyen yoktur. Bu şirket meşhur ABD malı iPhone akıllı telefonlarını üretirken birçok parça imalatını Tayvan’dan Foxconn tesislerinden temin etmektedir. Dar bakış açısıyla Apple şirketinin iPhone ürünlerine baktığımızda o zaman ABD malı değil, Tayvan malı demeliydik…
Yerli üretime verilmeyen devlet desteği
Yerli, akıllı telefon üretimi konusunda Vestel ve General Mobile gibi markalara ait akıllı telefon fiyatlarına baktığımızda ithal telefonlardan daha yüksek olduğunu fark edebiliriz. Bu durumun sebebine değinecek olursak politik alanda yapılan yanlış adımları kolayca fark edebiliriz. Devletimizinde yerli üretim alanında kısa zamanda yeni düzenlemeler yaparak, hatalarını gidererek yerli üreticiye destek vermesi gerekmektedir. Aksi takdirde Vestel ve General Mobile bu koşullara sahip Türkiye’de kendi yerli ürünlerini ithal ürünlerden daha fazla fiyata satmak zorunda kalmaya devam edecektir. Tüm bu olumsuz şartlardan etkilenerek üretim konusunda durma noktasına geleceklerdir. Böylece Türkiye’nin üretme hevesi ve emeği bir kere daha rafa kaldırılacaktır.
