Sizde gece uyurken telefonu şarjda bırakanlardan mısınız? Bu kötü alışkanlığın telefona ne gibi zararlar verdiğini biliyor musunuz? Birçok kişi tarafından tartışma konusu olan bu alışkanlık hakkında oldukça fazla doğru veya yanlış iddia yer alıyor. Geceleri uyurken telefonu şarjda bırakmanın bataryaya ne gibi zararlar verdiğine biraz daha yakından bakalım.
Telefon nasıl şarj oluyor? Telefondaki bataryaların ömrü var mı? Batarya ömrü nedir ve nasıl belirleniyor? Cihazınızı şarja taktığınız anda neler oluyor?
Geceleri telefonu şarjda bırakıp uyumanın telefon bataryasına verdiği zararları anlamak için öncelikle temelde sormamız gereken soruların cevaplarını bilmemiz gerekiyor. Daha sonrasında telefonu gece uyurken şarjda bırakmanın ne gibi zararları olduğunu daha net bir şekilde anlayabilirsiniz.
Telefon Nasıl Şarj Oluyor?
Yıllardır akıllı telefonlarda dahil olmak üzere birçok cihazda Li-ion piller kullanılıyor. Yani batarya ve pillerde Lityum elementi kullanılıyor. Bu element, verimliliği sağlarken biten pilin tekrar şarj edilebilmesini imkan tanıyor. Yeniden şarj edilebilir pillerde başrolü oynuyor.
Telefon şarj olurken verilen elektrikle tetiklenen reaksiyonlar sayesinde Lityum iyonları bataryada pozitif elektrottan negatif elektrota doğru akıyor. Bu sayede telefonunuzun bataryası şarj edilebiliyor. Aynı zamanda telefonu kullanırken bu iyonlar negatif elektrottan pozitif elektrota doğru akıyor. Bu durumda şarjın bitmesine sebep oluyor.
Reaksiyonun gerçekleşmesi elektrik akımı sayesinde oluyor. Elektrik akımını da telefonu kabloyla bağladığınız ve prize takılı olan adaptör sayesinde elde edebiliyorsunuz.
Adaptör, prizden gelen gerilimi (yani Volt değerini) 220’den 5 ila 9 Volt değerine düşürüyor. Bu sayede akım değeri, telefonu şarj edebilecek düzeye geliyor. Telefonun desteklediği şarj protokolüne göre batarya, belirlenen güçte cihazı şarj etmeye başlıyor.
Telefonların şarj edilmesi için gelen elektrik, anakartta yer alan akım ve gerilim kontrolü ünitesi tarafından değerlendirilir. Bu sayede telefonun sağlıklı bir şekilde şarj edilmesi sağlanır.
Akıllı telefon modelleri birbirlerinden farklı özelliklere sahip olduğu için daha kısa sürede ya da daha uzun sürede şarj olabiliyor. 65W ya da 120W hızlı şarj özelliği bu konuda farklılıklara sebep oluyor.
Li-ion pilleri her ne kadar verimli ve uzun ömürlü olsa da aslında her bir pilin sayılı ömrü oluyor.
Batarya Ömrü Nedir? Bataryaların Belirli Bir Ömrü mü Var?
Telefonu üreten markalar aslında her telefon modeli için batarya ömrünün ne kadar olacağını en başından beri bilirler. Şarj/deşarj döngüleri sayesinde bir bataryanın ne kadar dayanabileceği hesaplanabilmektedir.
Şarj/deşarj döngüsü, telefonun %100 şarj durumundan %0 şarj durumuna ve sonrasında %0 şarj durumundan %100 şarj duruma gelmesidir. Bu, bir şarj döngüsü olarak ifade edilir.
Telefon üreten markalar genelde ürettikleri telefon için batarya ömrünün (yani şarj döngüsünün) 300 ile 500 arasında olmasını ister. Ancak bu sayı telefon markası ve modeline göre değişkenlik gösterir.
Aynı zamanda kullanıcılar telefon bataryasını tamamen bitirip, tamamen dolu oluncaya kadar şarj etmedikleri için batarya ömrü kağıt üzerinde belli olsa da gerçekte tam olarak bilinmemektedir. Cihazdaki bataryanın ömrü, tamamen kullanıcının telefonunu nasıl şarj ettiğine göre değişkenlik gösterir.
Telefon Bataryasına Etki Eden Faktörler
Telefon batarya ömrüne etki eden faktörlere dikkat ederek cihazı uzun yıllar boyunca tek bir şarjda verimli bir şekilde kullanabilirsiniz.
Aşırı Sıcaklık
Hemen hemen her elektronik cihaz için belirli bir seviyenin üzerindeki sıcaklık değeri en büyük düşmanlardan biridir. Telefonunuz aşırı sıcak ortamlarda kendini otomatik bir şekilde kapatır. Sık sık telefonun aşırı sıcağa maruz kalması, nemin telefon içerisinde hapsolmasına ve bileşenlere zarar vermesini sağlar. Batarya da bu durumdan nasibini alır ve kalıcı olarak zarar görür.
Dolaysıyla aşırı sıcak ortamlarda telefonu şarj etmemeye dikkat edin. Arabanın içerisinde, ön camın ve güneşin altında cihazınızı unutmayın. Kavurucu güneşin altında cihazın ısınmamasına dikkat edin. Benzer bir şekilde aşırı soğuk ortamlarda telefonun donmamasına dikkat edin.
Sahte Şarj Cihazları
Sahte şarj cihazları batarya ömrüne ciddi zarar veren faktörlerden biridir. Çünkü modern pillerde şarj cihazından gelen girişi düzenlemeye yardımcı olan yerleşik çipler yer alır. Bu çipler sayesinde telefonun şarjı kontrol altında tutulur. Hızlı şarj ya da sıradan şarj işlemi bu çipler ile sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilir.
Ancak sahte şarj cihazlarında şarj işleminin kontrol altında tutulması zorlaşır. Çünkü bu cihazlar, orijinal cihazlardaki teknolojiden yoksundurlar. Dolaysıyla sahte şarj cihazı ile telefonu şarj etmek, bataryanın patlamasına ve yangın çıkarmasına olanak sağlayabilir.
Şarj Oranı %30 ile %75 Arasında Olmalı
Telefonunuzu %30 oranının altında şarj etmeye başlamak ya da %100 oranında tamamen dolu olacak şekilde şarj edilmesi veya benzer bir şekilde şarj oranının %80 üzerinde olacak şekilde doldurulması bataryanın ömrüne çok ciddi zarar veriyor.
Peki neden?
Cihazınızı şarj ederken %20 şarj oranından %40 oranına yarım saatte ulaştığını varsayalım. Benzer şekilde %80 doluluk oranına sahip bir telefon şarj edilirken %100 seviyesine ulaşması yaklaşık 1 saat kadar sürer. Telefon bataryası ne kadar doluysa şarj olması için ihtiyaç duyulan gerilim (volt değeri) o kadar artar. Bu durum bataryadaki hücrelere zarar verir.
Cihazınızın şarjını tamamen bitirip %30 oranının altında şarj edilmesi de bataryaya ciddi ölçüde zarar veriyor. Şarj oranı %30’un altındayken kimyasal reaksiyonlar sonucunda piliniz kalıcı zarara uğruyor. Bu durum “stres” olarak adlandırılıyor. Telefonunuzda stres durumunun yaşanmaması için her zaman %30 oranının üzerinde şarj edilmesi gerekiyor.
Batarya ömrünü en verimli şekilde kullanmak istiyorsanız telefonunuzu her zaman %30 oranında en fazla %75 olacak şekilde şarj etmeniz gerekir.
Mümkün Olduğunca Telefonu Şarj Ederken Kullanmayın!
Elektronik cihazların en büyük düşmanı ısıdır. Batarya içinde en büyük düşmanlardan biri ısıdır. Telefonun şarj edilmesi, cihazın ısınmasına sebep olur. Ek olarak telefonu şarj ederken kullanmak daha fazla ısınmasına sebebiyet verir. Bu durum telefon bataryasına doğrudan zarar verir. Aynı zamanda bataryanın deşarj olurken şarj olmasını sağlar. Bataryanın deşarj olurken şarj olması doğrudan pil ömrüne büyük ölçüde zarar verir.
Telefon şarj olurken;
- Oyun oynamak
- Yüksek çözünürlükte video izlemek
vb. şekilde grafik birimi ya da cpu kullanımına sebebiyet vermek, ısınmayı ciddi oranda arttıran sebeplerdir. Ancak telefonu şarj ederken e-postaları kontrol etmek ya da mesaj okumak/atmak cpu ya da gpu biriminin büyük ölçüde çalışmasını sağlamaz. Bu yüzden bataryanın fazladan ısınmasını ve zarar görmesini sağlamaz.
Hızlı Şarj Özelliğinin Bilinçsiz Bir Şekilde Kullanılması
Yeni telefon modellerinde hızlı şarj özelliği sıklıkla kullanılan bir teknoloji haline geldi. Ancak telefonun hızlı bir şekilde şarj edilmesi, normal şarj işlemine göre telefon bataryasına daha fazla güç verilmesiyle gerçekleştiriliyor. Bu, normalden daha fazla ısıya neden olduğundan pil ömrünü kısaltıyor.
Şarj Oranının Uzun Süre Boyunca %100’de Tutulması
Akıllı telefonların %80 üzerinde şarj olması için fazladan gerilime ihtiyaç duyduğunu ve bu durumun daha fazla ısınmaya sebep olmasıyla beraber pil ömrüne zarar verdiğini belirtmiştik.
Cihazın uzun süre %100 şarjda kalması, yüksek gerilim değerinin bataryaya devamlı uygulanmasını sağlar. Yüksek voltaj bataryadaki hücrelere zarar verir. Her ne kadar günümüz teknolojisinde bazı telefon modelleri %100 şarj oranında telefon prize takılıyken bile elektrik akımını kesse de, doluluk oranı %99’a düştüğünde şarj etme işlemi tekrar başlıyor. Bu olay “damlama” olarak adlandırılıyor.
Gece Uyurken Telefonu Şarjda Bırakmak Bataryaya Neden Zarar Veriyor?
Birçok makalede gece uyurken telefonun şarjda bırakılmasının bataryaya zarar vermediği, gece uyurken telefonun şarjda bırakılması ve bunun pil ömrünü olumsuz etkilediğinin yanlış bir bilgi olduğu iddia edilir. Ancak bu iddialarda ne yazık ki doğru değildir.
Gece uyurken telefonu şarjda bırakmak ve bunu alışkanlık haline getirmek pil ömrünün kısalmasına sebebiyet veriyor. Çünkü her gece telefonunuzun %80 üzerinde doluluğa ulaşması için normalin üzerinde voltajın uygulanması sağlanıyor. Aynı zamanda gece boyunca şarj oranının %100’de kalmasına sebebiyet veriyorsunuz.
Şarj işlemi sırasında günümüz teknolojisinde telefonlar prize takılıyken ve %100 doluluk oranına sahipken elektrik akımı kesilse de, doluluk oranı %99’a düştüğü anda tekrar şarj işlemine başlanıyor. Yani “damlama” olayı yaşanıyor. Uzun vadede bu durum pil ömrüne önemli ölçüde zarar veriyor.
Sıkça Sorulan Sorular
Günümüzde var olan akıllı telefonlar satın alındıktan sonra kullanmaya başlanmadan önce 12 saat boyunca şarj edilmek zorunda değiller. Bu, eski telefonlar için yapılması gereken bir durumdu. Eski telefonlar, Nikel-kadmiyum pil kullandığından ilk sefer için 12 saat boyunca şarj edilmesi gerekiyordu. Aynı zamanda %1 şarj oranının altındayken %100’e kadar şarj edilmesi gerekiyordu. Çünkü batarya tamamen boş değilken şarj edilmemesi ve tamamen doldurulmaması, Nikel-kadmiyum pillerde kapasite kaybına sebebiyet veriyordu. Bu duruma pil hafızası da denmektedir. Ancak günümüz telefonlarının hepsi Li-ion pil kullandığından ilk seferde 12 saat boyunca şarj edilmesi gerekmiyor. Benzer şekilde doluluk oranı %0’dan %100’e kadar şarj edilmesi gerekmiyor.
