Sözcük anlamı “alçalma,çöküş” anlamına gelen depresyon, psiko-sosyal bütünlüğün sağlanamadığı duygudurum bozukluğudur. Bilişsel, duygusal ve davranışsal belirtilerin görüldüğü bu tanımlamada orantısız ve abartılı duygu değişimleri söz konusudur.
Bireyde görülen depresif tavırlar ve davranışlar, yaşamsal fonksiyonların kaybedilmesine yol açabilir. Üstelik depresif kişilerde; karamsarlık, isteksizlik, konuşma ve davranışlarda yavaşlama, durgunluk gibi semptomlar görülür. Semptomlar kişiden kişiye değişmekle beraber, duygudurum bozukluğunun seyri her insanda farklılık gösterir.
Depresyonun değerlendirilmesinde kullanılan kavramlar şunlardır;
- Duygudurum (Mood): Kişinin içerisinde bulunduğu duygunun etkisinin yoğunluğu ve uzunluğunu ifade eder.
- Duygulanım (Affect): Kişinin çevreden gelen uyaranlara verdiği duygusal, bilişsel ve davranışsal tepkileri ifade eder.
- Normal Duygulanım (Euthymia): Kişinin içerisinde bulunduğu duygunun belli sınırlar içerisinde değişimini ifade eder.
Yapılan araştırmalara göre dünyada her beş kişiden biri hayatının bir döneminde depresyon yaşamaktadır. Kadınlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla bu duygudurum bozukluğu görülmektedir.
Depresyon Nedenleri Nelerdir?
Depresyon etiyolojisi biyolojik faktörler ve psikolojik faktörler olarak iki başlığa sahiptir.
Genetik çalışmalar, yapılan çalışmaların sonucunda majör depresif olguların genetik yolla geçtiğini ifade ediyor. Biyokimyasal etkiler ise tamamen beyin üzerinden gerçekleşir. Nöron iletilerinde yer alan nörotransmitterlerin normal olmayan aktiviteleri de depresif semptomlara yol açar. Ancak bu anormal davranışlar AIDS, serebral enfarktlar, çevresel etkenler ve madde kullanımı gibi etkenler sonucunda olur. Nöroendokrin etkiler ise hormon düzeylerinin duygudurum bozukluğuna yol açabileceğini ifade eder. Tiroid bezi, adrenal bez, paratiroid bezlerden salgılanan hormonların düzeysiz etkilerinin depresif dönemlere yol açtığı görülmüştür.
Psikoloji ise depresif duygudurum bozukluğu kuramlar bağlamında açıklar. Psikoanaltik kuramda “Yas ve Melankoli” olarak ifade edilen depresyon, nesne kaybı kavramı çevresinde açıklanır. Kayıp olarak belirtilen nesne kişi, canlı ya da cansız değer verilen bir varlıktır. Ancak kayıp gerçek ya da hayali olabilir. Oysa ki kayıp ile içe atım başlar ve depresif olgular ortaya çıkar. Beck ise kognitif kuram bağlamında depresif bozukluğun yaşamın ilk suları olan çocukluğa yormuştur. Bir diğer kuram olan davranışçı kuram ise bu duygudurum bozukluğunu “Öğrenilmiş Çaresizlik” modeliyle ifade eder.
Depresyon Türleri Nelerdir?
Depresyon özellikle dört başlık altında sınıflandırılmıştır.
- Majör Depresif Bozukluk
En sık rastlanan depresif bozukluktur. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklerinkinin iki katıdır. İlaç tedavisi, EKT (elektro konvulsif tedavi), psikoterapi, ışık terapisi gibi tedavi yöntemleri vardır.
- Distimik Bozukluk
Çocukluk ve ergenlik dönemindeki bireylerde ortaya çıkar. Sinsi bir klinik seyri olmasına rağmen ortalama 2 yıl sürer. Ancak heterojen bir klinik tanıdır. Tedavi yöntemleri ilaç tedavisi ve psikoterapidir.
- Postpartum Depresif Bozukluk
Doğumu takip eden ilk 4 haftada ortaya çıkan duygudurum bozukluğudur. Bununla birlikte doğum yapan her on kadından birinde depresif bozukluğa rastlanır. Tedavi yöntemi psikoterapidir.
- Minör Depresif Bozukluk
Kadınlarda daha sık görülen bir klinik tablodur. Ne var ki etkileri ve süresi açısından majör depresif bozukluğun ölçülerini karşılamaz. Tedavi yöntemleri ilaç tedavisi ve psikoterapidir.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Depresyon belirtileri depresif bozukluğunun türüne göre farklılık göstermektedir.
Majör depresif bozukluk belirtileri:
- Çökkünlük hissi
- Karamsarlık
- İsteksizlik
- Zevk almama
- Tahammülsüzlük
- Davranışlarda yavaşlama
- Uyku düzeninde bozulma
- İştahta artma ve azalma
- Cinsel istek kaybı
- Tekrar eden ölüm düşüncesi
Distimik bozukluk belirtileri:
- Umutsuzluk hissi
- Yorgunluk hissi
- Enerji kaybı
- İştah kaybı
- Aşırı uyku
- Karar verememe
- Düşünme güçlüğü
Minör depresif bozukluk belirtileri;
- Uykusuzluk
- Yorgunluk hissi
- Dikkat kaybı
- Sık tekrarlayan ölüm düşüncesi
Postpartum depresif bozukluk (başka bir deyişle annelik hüznü) belirtileri;
- Asosyallik
- Anksiyete
- İştah kaybı
- Cinsel istek kaybı
- Ağlama krizleri
- Yorgunluk hissi
- Benlik saygısının azalması
Nasıl Teşhis Edilir?
Depresyon tanısı konulurken doktor ayırt edici tanımlamalara ihtiyaç duyar. Yani kendi içerisinde sınırlandırılan depresif bozuklukların teşhisinde süreç, etkiler ve davranışlar incelenir. Tanımlama yapılırken bireyin kendi şikayetleri dinlenir. Örneğin; “Üzgünüm, halsiz hissediyorum, uyumakta zorluk çekiyorum…”
Doktorun tanı koyabilmesi için bireyin özellikle en az iki adet semptoma sahip olması gerekir. Görülen semptomların belli bir süredir devam ediyor olması gerekir. Doktor duygudurum bozukluğunun teşhisini yaparken kişinin genel durumunu değerlendirdikten sonra onu bazı testlere tabi tutmaktadır. Çünkü bireye eğer ilaç tedavisi gerekiyor ise bazı kan tetkikleri de gerekir. Yapılan tüm değerlendirmeler sonrasında doktor, bireye sınıflandırılmış depresyon türlerinden birisinin tanısı koyar.
“Bütün savaşlar önce insan zihninde kazanılır.”
Jean D’arc
