Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişinin takıntılı düşüncelere ve kompulsif davranışlara sahip olduğu bir psikolojik rahatsızlık olarak ifade edilebilir. İnsanların tekrarlayan, istenmeyen düşüncelere, fikirlere ya da takıntılara (duyumlara) sahip olduğu bir rahatsızlıktır.

Obsedif Kompulsif bozukluk yani OKB’de aklınıza gelen düşüncelerden kurtulmak için bir şeyi tekrar tekrar yapma dürtüsü (kompulsiyonlar) meydana gelir. Normal durumda, bu dürtülere engel olmak oldukça kolaydır ancak bu rahatsızlığa sahip olan kişiler bu dürtülere engel olamamaz ve tekrarlayan davranışlar içinde kendini bulabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Tipleri Nelerdir?

Obsesyonlar ve kompulsiyonlar pek çok farklı şekilde kendisini gösterebilir ancak bunların çoğu aşağıdaki dört kategoriye ayrılmış olarak karşınıza çıkar. Birden fazla kategoriye giren takıntılı düşüncelerin ve kompulsiyonların meydana gelmesi de mümkündür. Aşağıda sıralananlardan farklı olabilecek obsesyon ve kompulsiyonlar olabilir.

• Kirlenme ve yıkama
• Şüphe duymak ve tekrar kontrol etmek
• Sipariş verme ve düzenleme
• Kabul edilemez veya tabu düşüncelere sahip olma

Obsesif Kompulsif Bozukluk, farklı rollere bürünmüş olarak karşınıza çıkabilir. Her düşünceyi, konuyu, insanı, korkuyu etkileyebilir. Kişi sıklıkla hayatında nelerin önemli olduğunu değerlendirir ve onların üzerine yoğunlaşır.

Takıntı duyulan dişince bazen din dahi olabilir. Eğer biri için din önemliyse, OKB din etrafındaki istenmeyen müdahaleci düşüncelere takılıp kalır. Belki de acı çeken kişinin eylemlerinin/düşüncelerinin tanrısını rahatsız edeceğine inanmasını sağlar.

Başka bir örnek ise yeni bir ilişkiye başlamak üzerinden verilebilir. Obsesif Kompulsif Bozukluk semptomlarına sahip kişinin bu ilişkiyi, duygularını, cinselliğini sorgulamasına neden olabilir. Bu da neredeyse sürekli derin düşünceler içinde olma durumuna sebep olur. Belki de kişi partnerini yanıltıyor olabileceğinden endişe duyabilir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Nedenleri?

OKB’yi bilinen tek bir üzerinden değerlendirmek mümkün değildir. Bunun yerine araştırmacılar, aşağıdakiler de dahil olmak üzere birçok faktörün OKB gelişimine katkıda bulunduğuna inanır.

• Genetik: İkiz ve aile araştırmalarına göre kalıtsal olabilir. OKB’li bir kardeşe, ebeveyne veya çocuğa sahip olmak, bu bozukluğa yakalanma riskinizi artırır.
• Yaşam olayları: Stresli veya travmatik yaşam olayları, özellikle genetik olarak bu bozukluğa yatkın olan kişilerde bu rahatsızlığı tetikleyebilir.
• Beyin yapısı: Araştırmalar, (duyguları yönetmeye ve karar vermeye yardımcı olan) orbitofrontal korteksteki hiperaktivite gibi beyin yapısı ve işlevindeki belirli farklılıkların, OKB semptomlarının gelişimini etkileyebileceğini gösterir.
• Eşlik eden durumlar: Obsesif Kompulsif Bozukluk teşhisi konulan birçok kişide dikkat eksikliği, depresyon, hiperaktivite bozukluğu (DEHB), anksiyete ve benzeri başka zihinsel sağlık sorunları da bulunur.
• Yaş ve cinsiyet de OKB’nin başlangıcında ve gelişmesinde rol oynayabilir. OKB genellikle 25 yaşından önce teşhis edilir ve birçok kişide ilk belirtiler çocukluk veya ergenlik döneminde görülür. Bir kişiye 35 yaşından sonra bu bozukluk tanısı konması nadirdir.

Araştırmalar, kadınların yaşamları boyunca OKB geliştirme olasılığının erkeklerden yaklaşık 1,6 kat daha fazla olduğunu göstermektedir.

Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Belirtileri Nelerdir?

Obsesif Kompulsif Bozukluk takıntıları, tekrarlanan, ısrarcı, istenmeyen, müdahaleci olan ve sıkıntı ya da kaygıya neden olan düşünceler, dürtüler veya görüntülerdir. Kompulsif bir davranış ya da ritüel gerçekleştirerek onlardan kurtulmaya veya dürtülerinizi yok saymaya çalışabilirsiniz. Bu takıntılar genellikle başka şeylere odaklandığınızda, yapmaya veya düşünmeye çalıştığınızda araya girmektedir.

Takıntılar genellikle aşağıdaki temalara sahip olabilir:

• Kirlenme veya kirlenme korkusu
• Şüphe duymak ve belirsizliğe tahammül etmekte zorluk yaşamak
• Simetrik ve düzenli şeylere ihtiyaç duymak
• Kontrolü kaybetme ve kendinize veya başkalarına zarar vermeyle ilgili agresif veya korkunç düşünceler
• Saldırganlık veya cinsel veya dini konular da dahil olmak üzere istenmeyen düşünceler

Takıntı belirtileri ve semptomlarının örnekleri arasında şunlar sayılabilir:

• Başkalarının dokunduğu eşyalara dokunarak kirlenme korkusu
• Kapıyı kilitlediğinizden veya ocağı kapattığınızdan şüpheleniyorsanız
• Nesneler belirli bir yöne bakmadığında veya düzenli olmadığında yoğun stres
• Arabanızı kalabalığa doğru sürmenin görüntüleri
• Toplum içinde müstehcen şeyler bağırmak veya uygunsuz davranmak hakkındaki düşünceler

Takıntılar ve İstenmeyen Davranışlar Neden Olur?

Obsesif Kompulsif Bozukluk problemi olan kişiler, birbiriyle bağlantılı iki semptomdan etkilenir. Bunlar, obsesyonlar ve kompulsiyonlardır. Davetsiz düşünceler veya takıntılar istenmeyen ve sıklıkla tekrarlanan şeylerdir. Çok fazla kaygıya neden olabilir ve başa çıkabilmek için OKB’si olan kişiler düşüncelerle ilişkili kaygıyı azaltmaya yönelik kompulsiyonlar geliştirirler. Bu kalıp (obsesyonların ardından kompulsiyonlar) OKB’yi tanımlar. Kompulsiyonlar ise; el yıkama, dokunma ve kontrol etme gibi dışa dönük, tekrarlayan davranışlar gibi görünebilir. Kelimeleri tekrarlamak ve saymak gibi içsel davranışlar da kompulsiyonlar arasında görülebilir.

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) Tedavisi Nasıl Yapılır?

Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tedavi edilebilir. Önerilen tedavi, hayatınızı ne kadar etkilediğine bağlı olarak değişir. Tedavi yöntemleri şunları içerebilir.

• Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (CBT) düşünme kalıplarınızın farklılaşmasına destek olabilir. Tepki önleme ve maruz bırakma adı verilen bir biçimde, doktorunuz sizi endişe yaratmak veya kompulsiyonları tetiklemek için tasarlanmış bir duruma sokar. OKB düşüncelerinizi veya eylemlerinizi azaltmayı ve sonra durdurmayı öğrenmeniz hedeflenir.
• Gevşeme: Meditasyon, masaj ve yoga gibi basit şeyler stresli OKB semptomlarına fayda sağlayabilir.
• İlaç tedavisi: Seçici serotonin geri alım inhibitörleri adı verilen psikiyatrik ilaçlar, birçok insanın obsesyon ve kompulsiyonlarını kontrol edebilmesine fayda sağlar. Çalışmaya başlamaları 2 ila 4 ay sürebilir.
• Nöromodülasyon: Nadir durumlarda, terapi ve ilaç tedavisinin yeterli bir fark yaratmadığı koşullarda, doktorunuz size beyninizin belirli bölgelerindeki elektriksel aktiviteyi değiştiren cihazlar hakkında bilgilendirme yapabilir. Bir çeşit transkraniyal manyetik stimülasyon, OKB tedavisi için FDA onaylıdır. Sinir hücrelerini uyarmak için manyetik alanları kullanır. Daha karmaşık bir prosedür olan derin beyin stimülasyonu, kafanıza implante edilen elektrotların bağlanmasıyla gerçekleştirilir.