Yemek alışkanlıklarındaki ciddi değişimler “Yeme Bozuklukları” tablolarını ortaya çıkarır. Bu tablolardan en sık karşılaştığımız anoreksiya nevroza, iki farklı klinik tabloya sahiptir. Hastalık genellikle 12-18 yaşlarında karşımıza çıkar. Hastaların %90’ı kadındır.
Anoreksiyada temel tablo bireyin aşırı kilo almaktan korkmasıyla gelişir. Bireyin kilo alma korkusu ile bilinçli bir şekilde zayıf kalma davranışları vardır. Halbuki bireyin kilosu normal değerinin zaten altındadır. Ancak zayıf kalma isteği bilinç altına yer etmiştir. Bu nedenler hasta dışardan gelen uyaranları gerçek olarak kabul etmez.
Anoreksiya özellikleri;
- Bireyin olması gereken kilonun altında olmasına rağmen kilo almaktan korkuyor olması
- Bireyin vücut kitle indeksinin sınırı ve üzerindeki kiloları kabullenmemesi
- Bireyin kilosunu ve vücut şeklini algılamada güçlük çekmesi
- Kadınların menstruel siklusunda başta amenore olmak üzere bozukluklar yaşaması
Anoreksiya Nervoza Nedenleri Nelerdir?
Biyolojik incelemelere göre anoreksiya nevroza hastalığının temel etkeni hipotalamusta görülen bir bozukluktur. Yeme fonksiyonlarından sorumlu hipotalamustaki nörotransmiterlerdeki fonksiyonların azalması bu tabloya neden olur. Ek olarak stresin yoğun olması beyin hormonlarının olması gerekenden daha fazla salgılanmasına neden olur. Bu durum da yeme bozukluklarına neden olur.
Biyolojik teorilerin yanında psiko-dinamik etmenler de anoreksiyaya neden olur. Kilo fobisi, obsesif düşünceler, kompülsif davranışlar gibi daha pek çok şey hastalık nedenidir. Gelgelelim anoreksiyanın iki alt tipi vardır. Bunlar;
Kısıtlı Tip: Bu alt tipte bilinçli olarak diyet yapar, zaman zaman aç kalır. Hatta egzersizlerle kilo yitimini amaçlar. Yeme alışkanlığı belirlidir ve kontrol altındadır.
Tıkanırcasına Yiyip- Çıkaran Tip: Bu alt tipte ise birey tıkanırcasına yer sonrasında yediklerini çıkarır. Birey yediklerini çıkarmak için genellikle kusmayı tercih eder. Hatta ilaç boyutunda diüretik ilaçlar, lavman, laksatifler gibi yollara başvurur.
Anoreksiya Nervoza Belirtileri Nelerdir?
Objektif olarak bireyde bilinçli olarak kilo kaybı mevcuttur. Olması gereken kilodan en az %15 daha az kiloya sahiptir. Yeme davranışlarında ciddi değişimler vardır. Hasta kendini izole eder ve ağır egzersizler yapmaya başlar. Bir süre sonra kusmalara bağlı ağız ve diş sağlığında bozulmalar meydana gelir. Aşırı kilo vermekten kaynaklı menstrual kanamalarda kesilme ve düzensizlikler olur. Beslenememeden dolayı konstipasyon (kabızlık), bradikardi, kuru deri, periferik ödem gibi semptomlar ortaya çıkar.
Sübjektif olarak bireyde kilo alma korkusuna dair ifadeler vardır. Hatta buna bağlı yetersizlik, çaresizlik gibi duygular ortaya çıkar. Hastada obsesif fikirler, kompülsif tavırlar vardır. Sık sık depresyondan yakınır. Ancak kendini sosyal açıdan izole eden kendisidir.
Anoreksiya nevroza belirtilerinde diğer bir sütun cinsel davranışlardır. Hasta ya cinselliği reddeder ya cinsel güvensizlik yaşar ya da pasif cinsellik yaşar. Bu üç davranış tipinin tek bir hastada uzun sürelerce değişerek görülmesi mümkündür.
Nasıl Teşhis Edilir?
Hastalık sübjektif ve objektif veriler bağlamında ele alındıktan sonra doktor kesin tanıyı koyar. Çünkü birden fazla yeme bozukluğu vardır. Anoreksiyaya özgü semptom ve klinik tablolarlar sınıflandırılmıştır. Bireyde görülen belirti ve bulgular aynı zamanda tedavi sürecini de belirler. Anoreksiya nervoza teşhis edilirken bireydeki tıbbi komplikasyonlar tanımlama için önem arz eder. Bunlar;
- Hematüri (idrarda kan görülmesi)
- Proteinüri (idrarda protein görülmesi)
- Amenore (adet görmeme)
- Bradikardi (nabzın 60’ın altında olması)
- Lökopeni (kandeki lökosit sayısının az olması)
- Tiroid fonksiyonlarında normal olmayan değişiklikler
- Kan basıncında ve nabızda ani değişiklikler
- Kandaki kolesterol değerinin yükselmesi
- Sıvı ve elektrolit dengesizliği
- Kandaki enzim seviyelerinin yükselmesi
- Karaciğerde yağ oranının artması
Anoreksiya Nervoza Tedavisi
Anoreksiyada hasta beslenememeden kaynaklı yukarıda saydığımız komplikasyonlardan kaynaklı hayatını kaybedebilir. Hatta hasta kendisi suisid (öz kıyım) girişimiyle hayatını kaybedebilir. Bu nedenle hastalık teşhis edildikten sonra ivedilikle tedavi başlar. Tedavi süresince hastanın sadece biyolojik gereksinimleri değil psikolojik ve bilişsel gereksinimleri de planlanır.
Hasta tedaviyle beraber kilo kazanmaya başlar. Bu yüzden hasta kilo alma korkusu, çaresizlik gibi duygulanımlar yaşar. Bunu önlemek için üç farklı psikoterapötik yaklaşım vardır:
- Bireyin benlik saygısını arttırmak
- Bireyin vücut ağırlığını uygun vücut kitle indeksine yükseltmek
- Bireye doğru yeme davranışları kazandırmak
Anoreksiya nevroza tedavisinde hasta, tedavi yöntemleriyle çeşitli kazanımlar sağlar. Tedavide amaç bireyin bedensel, ruhsal ve bilişsel sağlığını kazanmasıdır.
“Mutluluk bile haddini aşarsa azap olur.”
Seneka
