Şizofreni özellikle genç yaşlarda görülen bir psikoz tipidir. Bu hastalıkta bireyin düşünce ve davranışlarında önemli değişiklikler vardır. Kendine özgü içe kapanma, algılama ve yorumlamada yabancılaşma gibi tablolar mevcuttur. Bireyde düşünce bozukluğu, halüsinasyon gibi pek çok psikotik belirtiler ortaya çıkar. Hastalık sürecinde birey dış dünyayla iletişim kurmada güçlük çektikleri için kendini soyutlar.
İlginizi Çekebilir;
–Bipolar Bozukluk Nedir? Bipolar Bozukluk Nedenleri
Kompleks vakalar oluşturan bu hastalık toplumun tüm tabanlarında görülür. Genellikle geç yaşlarda ortaya çıkar. Görülme olasılığında kadın ya da erkek arasında ciddi bir fark yoktur. Hastada görülen semptomlar bağlamında alt tipleri mevcuttur. Bunlar;
- Paranoid Tip
- Dezorganize Tip
- Katatonik Tip
- Ayırım Göstermeyen Tip
- Rezidüel Tip
Şizofreni hastalığı birbirinden farklı ilerleyiş ve sonlanım gösteren bir hastalıktır. Çünkü hastalık sürecinde bireyde yeti kaybına neden olabilir. Aynı zamanda alt tipine göre iyi sonlanma ya da kötü sonlanma gösterir. Genellikle “Paranoid Tip” iyi bir klinik seyre sahiptir. Halbuki “Dezorganize Tip” tam tersi bir kliniğe sahiptir. Yapılan incelemelerde bu hastalık öz kıyım, fiziksel engel ve erken ölüm oranının artmasına neden olur. Üstelik hastaların yaşam süresi ortalaması ise 10 yıla kadar azalmaktadır.
Şizofreni Nedenleri Nelerdir?
Psikozun kesin bir nedeni yoktur. Ancak bu konuda çeşitli teoriler ve varsayımlar bulunmaktadır. Genetik faktörlerin hastalığın ortaya çıkışında etkisi vardır. Aynı zamanda immün sistem yani bağışıklık da hastalığın nedenleri arasındadır. Biyolojik etmenlerin dışında çevresel ve toplumsal etmenler da hastalığın etiyolojisinde yer alırlar. Çevresel etmenler bakıldığında hastalığın ortaya çıkışında daha çok etkilidir.
Bir başka teoriye göre ise psikozda etkileyici diğer bir etken hormonlardır. İnsan vücudundaki yapısal ve kimyasal değişiklikler de hastalığın nedenleri arasında yerini alır.
- Stres-Diyatez Teorisi: Bu teoriye göre hastalığa yatkın kişilerde çevresel stresin etkisiyle psikoz ortaya çıkar. Kısaca hastalığın ortaya çıkışında biyolojik, psiko-sosyal ve çevresel etmenler rol oynar.
Şizofreni Belirtileri Nelerdir?
Şizofreni belirtileri ve bulguları şunlardır;
- Halüsinasyon
- Şüphecilik
- Yanılsamalar
- İsteksizlik
- Eksik davranışlar
- Asabiyet hali
- Depresyon
- Dağınık düşünme
- Edilgen dürtüler
- Dış dünya algısında bozulma
- Gerçek olmayan sesleri duyma
- Ani duraklamalar
Hastalıktaki belirti ve bulgular bireyden bireye fark etmektedir. Hatta belirtilerin etki ve ölçülerine göre gruplandırılır: pozitif belirtiler, negatif belirtiler, affektif belirtiler ve kognitif belirtiler.
| POZİTİF | NEGATİF | AFFEKTİF | KOGNİTİF |
| Yanılsamalar, halüsinasyonlar, düşünce bozukluğu vb. | İsteksizlik, eksik davranışlar, tepkisizlik vb. | Anksiyete, depresyon, intihar düşüncesi vb. | Dikkat kaybı, yavaşlık, kabul etmeme vb. |
Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor şizofreni hastalığını teşhis edilirken öncelikle karakteristik belirti ve bulguları değerlendirir. Ayrıca bu belirti ve bulguların en az 6 ay süreli olması gerekir. Bireyde duygudurum bozukluğu, şizoaffektif bozukluk gibi semptomlar var ise tanı konur. Özellikle hastalığın tanımlanmasına Bleuler ve Schneider’in tanılama ölçülerine de başvurmak gerekebilir.
Bleuler’in dört temel belirtisi;
- Ambivalans
- Assosiasyon
- Affekt
- Autism
Schneider tanılama ölçütleri;
- Duygular (edilgen)
- Dürtüler (edilgen)
- Eylemler (edilgen)
- Zıt ve tartışan fikirlerin varlığı
- Konuşan ve yorumlayan seslerin varlığı
- Düşüncelerin yayılması ve yankılanması
- Sanrısal algıda bozulma
Şizofreni Tedavisi
Şizofreni tedavisi planlanırken hem kısa vadeli hem de uzun vadeli hedefler olur. Asıl amaç belirtileri ortadan kaldırmak ya da azaltmaktır. Ayrıca hastalığın beraberinde getirdiği tüm olumsuz etkiler tedavi süreciyle azaltılmaktadır. Tedavide kullanılan yöntemler;
Farmakolojik tedavi: Amaç çeşitli antipsikotik ajanlar kullanarak hastalığın belirti ve bulgularını sonlandırmaktır.
Elektro- Konvülsif terapi: Amaç ilaç tedavisine cevap vermeyen ya da yan etkiler gözlemlenen hastalarda hastalığın etkilerini azaltmaktır.
Aile tedavisi: Amaç aile bağlamında etkili iletişim, sorun çözme ve stresle baş etme gibi yöntemler kullanılarak destek sağlamaktır.
Psikososyal tedaviler: Amaç bireyin beceri kazanması, hastalık sürecinde hastalığın yıkıcı etkilerinin azaltılmasını sağlamaktır.
Genç yaşlarda ortaya çıkan ve tipik özelliklere sahip şizofreni, yinelemelerle seyreden bir klinik tablodur. Bireyin davranışsal, bilişsel ve duygusal alanlarda ciddi değişiklikler yaşaması oldukça zorlayıcıdır. Buna rağmen hastanın ve ailesinin tedavi sürecine başlaması ve tamamlaması oldukça önemlidir. Nitekim iyileşme sonrasında birey, bağımsız yaşantısına devam eder.
“İstek her zaman eyleme dönüştürülemez. Halbuki irade, mutlaka eyleme dönüştürülecek kadar güçlü olan isteğin ifadesidir.”
Scott Peck
