Sosyal fobi olarak da bilinen Sosyal Anksiyete Bozukluğu, sosyal durumlarda veya performanslarda oluşan yoğun ve sürekli bir korku veya endişe durumunu ifade eder. Bu durum, bireyin topluluk önünde konuşma, bir grup insanla tanışma, başkalarının önünde bir şey yapma gibi sosyal etkileşimlerde büyük bir rahatsızlık ve kaygı hissetmesiyle karakterizedir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler genellikle başkalarının olumsuz değerlendirmesinden veya topluluk içinde rezil olma korkusundan etkilenirler.
İlginizi çekebilir:
Sosyal fobi veya sosyal anksiyete bozukluğu, dünya genelinde yaygın bir durumdur. Ancak, görülme sıklığı ülkeden ülkeye ve kültürden kültüre değişir. Sosyal fobi, genellikle genç yetişkinlik döneminde ortaya çıkar. Ancak klinik tablonun herhangi bir yaşta da ortaya çıkması mümkündür.
Epidemiolojik çalışmalar, sosyal fobi prevalansının farklı nüfuslarda değişebileceğini göstermektedir. Genelde, sosyal anksiyete bozukluğu kadınları erkeklere kıyasla biraz daha fazla etkiler. Toplumda sosyal fobiye sahip olan bireyler, genellikle günlük yaşamlarında sosyal etkileşimlerle başa çıkmakta zorluk yaşayabilirler. Bununla birlikte, kesin bir rakam vermek zordur çünkü insanlar genellikle bu tür sorunları ifade etmekte çekingen tavırlar sergiler.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Nedenleri Nelerdir?
Sosyal fobi etiyolojisi oldukça karmaşık ve çok faktörlüdür. Bu durumun ortaya çıkmasında genetik, biyolojik, çevresel ve psikososyal faktörlerin etkileşimi önemlidir. İşte sosyal fobi etiyolojisini anlamaya yönelik bazı anahtar faktörler:
- Genetik Faktörler: Aile geçmişi, sosyal fobi riskini artırır. Genetik yatkınlık, bu bozukluğun gelişiminde rol oynar.
- Biyolojik Faktörler: Beyin yapılarındaki ve kimyasındaki değişiklikler sosyal fobiyi etkiler. Özellikle amygdala ve prefrontal korteks gibi bölgelerle ilişkilendirilmiştir.
- Bireysel Deneyimler: Çocuklukta yaşanan olumsuz sosyal deneyimler, istismar, aşağılama veya utandırma gibi faktörler sosyal fobi gelişiminde etkilidir.
- Sosyal Beceri Eksiklikleri: Sosyal beceri eksiklikleri, sosyal etkileşimlerle başa çıkmakta güçlük yaşayan bireylerde sosyal fobi riskini artırır.
- Biyo-psikososyal Model: Sosyal fobiyi anlamak için biyo-psikososyal model kullanılır. Bu model, genetik yatkınlık, biyolojik etkenler, bireysel deneyimler ve çevresel etmenlerin bir araya gelerek sosyal fobiyi tetiklediğini öne sürer.
- Sosyal Öğrenme: Çocuklukta ailede veya çevrede gözlenen sosyal etkileşim modelleri, bireyin sosyal öğrenmesini etkiler.
Sosyal fobi gelişimindeki etiyolojik faktörler kompleks olduğu için, her bireyde farklı faktörlerin etkili olabileceği unutulmamalıdır.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Belirtileri Nelerdir?
Bakıldığında Sosyal anksiyete bozukluğu belirtileri geniş bir yelpazededir ve kişiden kişiye değişir. İşte sosyal fobiye dair yaygın belirtiler:
- Yoğun Kaygı ve Korku: Topluluk önünde konuşma, başkaları tarafından izlenme veya değerlendirilme gibi sosyal durumlarla ilgili yoğun bir kaygı ve korku hissi.
- Fiziksel Belirtiler: Terleme, titreme, kızarma, mide rahatsızlığı, ses titremesi, çarpıntı gibi fiziksel belirtiler.
- Göz Teması Kaçınma: Göz temasından kaçınma veya uzun süreli göz teması kurma güçlüğü.
- Sosyal Durumlardan Kaçınma: Sosyal durumları mümkünse kaçınma, topluluk önünde konuşma veya performans gösterme gibi aktiviteleri erteletme.
- Sürekli Olumsuz Değerlendirme Korkusu: Başkaları tarafından olumsuz bir şekilde değerlendirilme veya rezil olma korkusu.
- Sürekli Endişe ve Hazırlık: Sosyal etkileşimler öncesinde sürekli endişe, hatta günler öncesinden hazırlık yapma.
- İzolasyon ve Yalnızlık: Sosyal durumlardan kaçınma ve izolasyon nedeniyle sosyal yalnızlık.
- Fiziksel Belirtiler: Baş ağrısı, kas gerginliği, uykusuzluk gibi genel stres belirtileri.
Nasıl Teşhis Edilir?
Sosyal anksiyete bozukluğu tanısı konulurken, doktor bireyin sosyal durumlarla başa çıkma yeteneğini tanımlar. Aynı zamanda yaşadığı kaygı seviyesi ve belirtilerin günlük yaşam üzerindeki etkisini dikkate alır. Sağlık profesyoneli, bireyin sosyal etkileşimlerdeki rahatsızlık düzeyini değerlendirir. Sosyal durumlar öncesi ve sonrasındaki belirtileri analiz eder. Ve DSM-5 kriterlerine uygunluk açısından değerlendirme yapar. Belirtiler sürekli ve belirginse, işlevselliği önemli ölçüde etkiliyorsa ve başka bir psikiyatrik durumdan kaynaklanmıyorsa, sosyal fobi tanısı mevcuttur.
Sosyal Anksiyete Bozukluğu (Sosyal Fobi) Tedavisi
Sosyal anksiyete bozukluğu tedavisinde doktor ilk etapta bilişsel davranış terapisine (BDT) başvurur. El olarak ilaç tedavisi veya bunların bir kombinasyonuna başvurur. Tanının tedavisinin temel amacı, bireyin sosyal durumlarla başa çıkma yeteneğini güçlendirmektir. Halihazırda kaygı seviyelerini azaltmak ve genel yaşam kalitesini artırmaktır. Tedavi, kişideki belirtilere ve ihtiyaçlara bağlı olarak farklılık gösterir. Profesyonel bir sağlık uzmanı ile iş birliği yapmak, sosyal fobi tedavisinde etkili bir adımdır.
“Onlar, duvarcının reddettiği taşlardı…Sosyal dokuda kendilerine yer bulamıyorlardı.”
Jack London
