Hipersomnia diğer bir adıyla aşırı uyku, gece uyku rutinine ek olarak gün içinde fazla uyku eğilimi ile karakterizedir. Birey normal bir gece uyku geçirse dahi gün içerisinde uyku ihtiyacı duyar. Bu bağlamda bulduğu her fırsatta uyumaya çalışır. Klinik tablo genellikle kronik bir hastalıktır. Uyku eğilimi hafif, orta ve şiddetli olmak üzere üç tipte görülür.
Hafif uyku eğilimi; birey dikkat gerektirmeyen pasif ortamlarda istemsiz olarak uykuya dalar.
Orta uyku eğilimi; birey araç kullanma gibi belirli dikkat tablolarında istemsiz uyku eğilimindedir.
Şiddetli uyku eğilimi; birey günlük aktivitelerini (yemek yeme vs.) yerine getirirken istemsiz uyku eğilimindedir. Bu seviyede birey uyku kontrolünde oldukça zorlanmaktadır.
Aşırı uykunun temel nedeni kötü olan uyku hijyeni ve yeteri kadar uyumamaktır. Aynı zamanda çeşitli hastalıklar, psikolojik bozukluklar ve kullanılan ilaçlar da hipersomnia nedenleri arasında yer almaktadır. Bu klinik tablonun ortadan kaldırılması için bu tabloyu oluşturan unsurların değerlendirilmesi ve sağlıklı uyku düzeninin kazandırılması gerekmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre hipersomnia için birincil alt tipler görülmektedir;
- Uyku- uyanıklık döngüsünde bozukluklar
- Solunumla ilişkili uyku bozuklukları
- Obstrüktif uyku apnesi
- Narkolepsi
Hipersomnia Nedenleri Nelerdir?
Aşırı uyku tablosunun pek çok nedeni vardır. Genellikle başka tanılar ve bireyin ruhsal yapısı bağlamında bu nedenler şekillenir. Ayrıca bireyin kullandığı ilaçlar da uyku eğilimine neden olmaktadır. Uyku eğilimine sahip bireylerde bu eğilimin düzeyi yaşantıyı doğrudan etkiler. Çünkü uykulu hal dikkat eksikliği, dengesizlik gibi pek çok durum bozukluğuna yol açar. Böylelikle birey hata yapmaya daha müsait hale gelir.
Yapılan araştırmalara göre ülkemizde insomnia tanısına sahip bireylerin oranı %14’tür. Bu yüzdelik kısmın neredeyse üçte biri ise obez bireylerden oluşur. Normalden fazla uyuyan her on bireyden birisi gündüz dayanılmaz uyku ataklarıyla karşılaşır.
Buradan da anlaşıldığı üzere başta bireyin mevcut tanıları, kullandığı ilaçlar ve ruhsal durumu biyolojik bir ihtiyaç olan uygu dengesini etkilemektedir. Oysa bir insanın uyku hijyeni sağlayarak sağlıklı bir uyku örüntüsüne sahip olması genel sağlık durumuna büyük bir katkıdır.
Hipersomnia (Aşırı Uyku) Belirtileri Nelerdir?
Aşırı uyku belirtileri alt tiplere özgü farklılık göstermektedir. Belirti ve bulgularım doğru tanımlaması tanı konulması ve tedavi sürecinin belirlenmesinde oldukça önemlidir.
Uyku- uyanıklık döngüsünde bozuklukların belirtileri:
- Birey istediğinde uyuyamaz
- Uyku süresi ve döngüsü değişkenliği
- Dikkat dağınıklığı
Solunumla ilişkili uyku bozuklukları belirtileri:
- Uyku apnesi
- Horlama
- Dispne (solunum güçlüğü)
Obstrüktif uyku apnesi belirtileri:
- Sabahları baş ağrısı
- Mental fonksiyon bozukluğu
- Kan basıncının artması
- Aritmik nabız
Narkolepsi belirtileri:
- Gündüz uyku atakları
- Uyku felci
- Hipnogojik (uykuya dalarken varsanı)
- Hipnopompik (uykudan uyanırken varsanı)
Nasıl Teşhis Edilir?
Hastalığın tanısı konulurken bireyde gözlenen belirti ve bulgular değerlendirilir. Doktor bireyin şikâyet ve yakınmaları doğrultusunda anamnez alır. Sonrasında gerekli tetkik ve testlere başvurur. Aşırı uykutablolarından hangi tip olduğunu belirler. Alt tip belirlendikten sonra tedavi sürecini belirler. Ancak bireye hipersomnia tanısı koyulurken bireyin sağlaması gereken bazı şartlar vardır. Bunlar;
- En az bir ay süren aşırı uykululuk
- Gündüz meydana gelen uyku atakları ve gündüz uyumaları
- Mevcut uyku bozukluğunun günlük yaşantıyı etkilemesi
- Bireyin bilişsel ve ruhsal fonksiyon kaybı yaşaması
- Başka herhangi bir mental bozukluğun olmaması
- Madde kullanımı olmaması
Hipersomnia (Aşırı Uyku) Tedavisi
Hipersomnia’da birey uyku düzenini sağlamak amaçlı uyarıcı ilaçlar kullanmaya başlar. Doktor alt tipe göre ilacın dozu ve kullanım süresini belirler. Hastanın uyku epizodlarını düzenlerken bir yandan uyku hijyeni sağlanır.
Aşırı uyku tablolarının nedenleri farklı hastalıklardan kaynaklanabilir. Bu nedenle tedavi sürecinde doktor bunu ayırt eder ve ikincil hastalığı sonlandırır. Böylelikle birey başta bilişsel olmak üzere iyilik haline kavuşur. Nitekim aşırı uykululuk bireyin yaşamsal performansını oldukça olumsuz etkiler. Tedavinin amacı uyku hijyeni bağlamında sağlıklı uyku periyodları oluşturmaktır. Birey tedavisini tamamladığında uyku problemini sonlandırır. Böylelikle genel sağlık durumunu etkileyen bu tablo ortadan kalkar.
“Uyku onun için unutmak demekti; uyandığı her sabahı kederle karşılıyordu…”
Jack London
