Çocukluk döneminde yıkıcı davranış bozukluklarının ortaya çıkma insidansı daha yüksektir. Dikkat eksikliğive hiperaktivite bozukluğu da bunlardan birisidir. Nitekim her on çocuktan ikisinde bu tablo mevcuttur. Bu tabloda çocuğun dikkat süresinde kısalma, aşırı hareketlilik gibi özellikler karakterizedir. Nöropsikiyatrik tanılar arasında yer alan bu hastalığın alt tipleri de bulunmaktadır.
| BİRLEŞİK TİP | DİKKAT EKSİKLİĞİNİN ÖNDE OLDUĞU TİP | HİPERAKTİVİTE-DÜRTÜSELLİĞİN ÖNDE OLDUĞU TİP |
Birleşik tip görülen çocuklarda düşünmeden hareket etme, aşırılık ve çok konuşma gibi davranışlar vardır. Bakıldığında dürtüsel davranış sorunları en çok bu tipte mevcuttur. Çocuk dikkatini vermekte ve sürdürmekte oldukça güçlük çeker. Bu nedenle dış uyaranlarla dikkati çabukça dağılır. Birleşik tip görülen çocukların eğitim hayatları sorunlu geçer. Ayrıca bu tip erişkinlikte de varlığını sürdürmeye devam eder.
Dikkat eksikliğinin önde olduğu tipte çocuklar dikkate bağlı gelişebilecek sorunlar yaşar. Çocuk odaklanmakta ve bunu sürdürmekte zorluk yaşar. Bundan kaynaklı çocuğun aile, sosyal ve eğitim yaşamlarında olumsuz tablolar ortaya çıkar. Dikkat sorunu yaşayan çocuklar daha çok geç kalan, organize olamayan, unutkanlık yaşayan ve iş tamamlayamayan tiplerdir. Elbette ki dikkat eksikliğinin derecesi bu davranışsal ve bilişsel olguların varlığını etkiler. Bazı çocuklarda ciddi performans kayıpları görülebileceği gibi bazılarında bu sorunlar daha yüzeyseldir.
Hiperektivitenin ve dürtüselliğin ön planda olduğu tipte dikkat eksikliği özellikleri yoktur. Çünkü bu çocuklarda fazlasıyla aşırıya kaçan hareketlilik mevcuttur. Aşırı hareketlilik özellikle okul hayatında ortaya çıkar ve yaş ilerledikçe azalır.
Dikkat Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun nedenleri çeşitli perspektifler bağlamında araştırılmaya devam etmektedir. Beyin görüntüleme çalışmaları, aile çalışmaları, genetik çalışmaları, ilişkisel faktörler gibi daha pek çok alt başlık altında tanının etiyoloji değerlendirilmiştir.
Örneğin beyin görüntüleme çalışmalarında beyinde bulunan korteks, bazal ganglionlar ve serebellum incelenir. Doktor beynin bölümlerinde küçülme, işlev bozuklukları gibi yapısal değişiklikleri gözlemler. Çünkü bu klinik tabloda beynin total hacmi küçülmektedir. Bu küçülme ve değişikliklerin kaynağı ve nedeni beyin görüntüleme yöntemleriyle saptanmaktadır.
Dikkat Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
| Dikkat eksikliği belirtileri: | Hiperaktivite belirtileri: |
| – Detayları gözden kaçırır – Yönergeleri baştan sona takip edemez – Bir iş için kullanacağı malzemeleri kaybeder – Odaklanmakta zorluk çeker – Dikkatini sürdürmekte zorluk çeker – Unutkanlık yaşar – Dikkati dış uyaranlarla kolayca dağılır – Uzun süreli işleri yapamaz | – Yerinde duramaz – Çok fazla konuşur – Çok fazla hareket eder – Oturmaktan kaçar – Sessiz kalmakta güçlük çeker – Soru bitmeden cevap verir – Sıra bekleyemez – Boş duramaz – Olaylara sürekli müdahale eder – Koşar, tırmanır, atlar (yerli yersiz) |
Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor dikkat eksikliği ve hiperaktivite tanısı koyarken öncelikle yukarıda sıraladığımız tanı ölçütlerini ele alır. Bu ölçütlerden sonra aşırı hareketlilik, dikkatsizlik ve dürtüsellik bağlamında bireyi değerlendirir. Böylelikle çocuğun alt tiplerden hangi olguya uygun olduğunu belirler. Yapılan araştırmalara göre en çok bileşik tip ve dikkat eksikliğinin önde geldiği tipin tanısı mevcuttur. Elbette bu tanılar yaşla birlikte farklılık gösterir. Bu nedenle yaş tanı koyarken en önemli faktör olarak karşımıza çıkar.
Çocuğun davranışları ve genel durumu değerlendirildikten sonra doktor bazı klinik tetkiklere başvurur. Yapılan tetkikler ve muayene sonrasında doktor tanı koyar. Tanıyı, ebeveynlere anlatır ve sonrasındaki tedavi sürecini onları da kapsayacak şekilde planlar.
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
Çocukluk dönemi hastalıklarından birisi olan bu klinik tablolar için hem farmakolojik hem de psikososyal tedavi yöntemleri mevcuttur. Antipsikotikler, antidepresanlar, anksiyolitikler, lityum ve daha pek çok ilaç farmakolojik tedavide kullanır. Doktor ilaçları uygun doz ve sıklık belirtilerek reçete eder. Doğru ve düzenli ilaç kullanımı hastalığın prognozunu olumlu etkiler ve iyileşmeyi hızlandırır.
Psikososyal tedavi yöntemleri ise çocuk, aile ve okul çerçevesinde planlanır. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tedavisinde aile ve eğitim ortamı oldukça önemlidir. Tedavi bilişsel ve davranışçı terapi yöntemleri ile çocuğun gelişimi destekler. Nitekim sosyal eğitim çocuğun tedavi sürecinde kendini daha iyi hissetmesini sağlar. Böylelikle kapsamlı tedavi yöntemleri sayesinde, çocuk hem tedavi olurken hem de gelişimini tamamlar.
“Bütün yatırımlar içerisinde en ilginç ve ilham verici olan şey çocuklardaki olasılıklar potansiyelidir.”
Ray L. Wilbur
