Uyku, insanın fizyolojik olarak dinlendiği temel alanlardan birisidir. Uykudayken sinir sistemi dinlenirken bir yandan bağışıklık sistemi aktifliğini korur. Uyumayla beraber insan düşünmekten ve düşünce karmaşalarından uzaklaşır. Ancak bazı durumlarda uyku bozukluğu dediğimiz tablolar karşımıza çıkar. Psikolojik ve fizyolojik etmenlerden kaynaklanan bu tablolar uyku verimini düşürür ve genel sağlık durumunu olumsuz etkiler.
Nitekim sadece insanlar değil tüm canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için uykuya ihtiyaç duyar. Çünkü uyku fizyolojisi hayati önem taşır. Maslow’un insan gereksinimi hiyerarşisinde en temel unsur uykudur. Bu fizyolojik ihtiyacın bazı durumlarda yeteri ölçüde sağlanamadığı görülmektedir. Verimli uyku sağlanamadığı taktirde insanda çeşitli semptomlar ortaya çıkar. Uyku bozuklukları fizyolojik, psikolojik ve nörolojik açıdan bireyde çeşitli olumsuz sonuçlara yol açar. Bu sağlık sorunlarının ortadan kaldırılması için ise doğru teşhis ve tedavi gerekmektedir. Eğer uyku bozukluğu yaşıyorsanız ve bu sorunlar genel sağlık durumunuzu etkileyecek ölçüdeyse mutlaka hekime başvurunuz.
Normal Uykunun Özellikleri Nelerdir?
Uyku, canlı organizmasının sessize geçişidir. Yavaşlamış ve pasif bir organizmaya dönüşen beden uyku ile dinlenişe geçer. Uykuya dalma ve uykunun devamı aktif bir süreç olup, çeşitli aşamalar içerir. Normal uyku tabisi ise uyuma sürecinin nörolojik ve fizyolojik açıdan sorunsuz ve verimli tamamlanmasını ifade eder. Yetişkinlerde uyku süresi ortalama 7-8 saat olarak ifade edilirken bu rakamlar kişiden kişiye artabilir ya da azalabilir.
Normal uyku süreci şu şekilde ilerler;
- NREM evresi ile uyku başlar.
- REM evresine geçilir.
- Bu evreler birbirini takip eder.
- REM evresi bir uyku süresince 4-5 kez olur.
NREM Evresi: Uykunun başladığı evredir ve bu evrede rüya görülmez. Kan basıncı ve solunum sayısı düşer. Ancak kalp hızı değişkenlik gösterir.
REM Evresi: Uykuya daldıktan ortalama bir saat sonra bu evreye başlar. Kan basıncı, kalp hızı ve solunum sayısı artar. Rüya bu evrede ortaya çıkar. Ek olarak diş gıcırdatmaları, penis ereksiyonu ve salgısı gibi fizyolojik olaylar REM uykusunda meydana gelir.
Uyku Bozukluğu Neden Olur?
Uyku sorunları her insanın günlük yaşantısında zaman zaman yaşanır. Hastalıklar, psikolojik etmenler ve daha pek çok unsur uyku sürecini ve uykunun verimini etkiler. Fakat bu uyku bozukluğu değildir. Bakıldığında psikiyatrik tanıların çoğunda uyku sorunları yaşanır. Ama bu birincil tanıya bağlı gelişir. Asıl bozukluklarda klinik belirti ve bulgular oldukça farklıdır. Bireyin yaşam kalitesini oldukça düşüren bu tanının ivedilikle tedavi edilmesi gerekir.
Uyku bozukluklarında belirti ve bulgular alt tiplerine göre farklılık gösterir. Ancak bu semptomlara ek olarak çeşitli laboratuvar tetkikleri, EEG, polisomnograf gibi testler gerekir. Bireyden alınan ayrıntılı anamnez ve sonrasında yapılan çeşitli testler bağlamında tanı konur. Birey kendi uyku halini takip edemeyeceğinden onun uykusuna tanıklık eden birinin de muayenede olması fayda sağlar.
Tıbbi bir tanı olan bu bozukluklar hem içsel hem de dışsal etkenlere bağlı gelişebilir. Çünkü uykuyu oluşturan birden fazla unsur bulunmaktadır. Bu unsurların çeşitli nedenlerle etkilenmeleri, duygu-durum değişiklikleri gibi faktörler uykuyu etkilemektedir. Uykuda bozukluğa neden olan tıbbi bozukluklar ise şunlardır;
- Kardiyovasküler hastalıklar
- Endokrin bozukluklar
- Solunum sistemi hastalıkları
- Nörolojik bozukluklar
- Jinekolojik hastalıklar
- Kas-iskelet sistemi hastalıkları
- Gastrointestinal bozukluklar
Uyku Bozukluğu Türleri
Dünya sağlık örgütü uyku bozukluğu tanılarını temel üç başlıkta nitelendirilmiştir. Bunlar;
- DİSSOMNİA
- PARASOMNİA
- DİĞER TIBBİ BOZUKLUKLARLA İLİŞKİLİ UYKU BOZUKLUKLARI
Kendi içerisinde de alt başlıklara ayrılan bu bozuklukların her biri ayrı olarak incelenmektedir. Hatta bu tıbbi tanıların sayısı yaklaşık 65’i bulmaktadır. Her birinin özellikleri ve tedavisi spesifiktir. Klinik olarak en çok karşılaşılan tanılar ise;
- İnsomnia (Uykusuzluk)
- Hipersomnia (Aşırı Uyku)
- Narkolepsi
- Rüya Sıkıntı Bozukluğu (Kabus)
- Uyku Terörü (Gece Terörü)
- Uyku Felci (Karabasan)
- Uyur- Gezerlik (Somnambulizm)
- Diş Bruksizmi (Diş Gıcırdatma)
- Uykuda Konuşma
- Uyku Enürezisi
- Huzursuz Bacak Sendromu
Uyku bozukluğu ve tedavisi mevcut tanı bağlamında doktor tarafından planlanır. Tedavisi tamamlanan birey sağlıklı uykuya kavuşur ve genel sağlık durumunu olumsuz etkileyen bu durumu ortadan kaldırır.
“Düş gücü, gerçeklikten kaçınmak için değil, onu oluşturmak için kullanılır.”
Colin Wilson
